1.
De FOD ECONOMIE heeft een nieuwe index « I-2021 » gepubliceerd, die de voormalige « materialenindex » moet vervangen die werd gebruikt in formules voor de prijsherziening van overheidsopdrachten en bepaalde private bouwcontracten. Deze nieuwe index vormt een eerste antwoord om de gevolgen te corrigeren van de negatieve herziening die de bedrijven hebben geleden in 2019 en 2020.
Hoewel overheidsopdrachten beheerd worden door het principe van het forfait, laat de reglementering (art. 10 wet 17/06/2016 inzake overheidsopdrachten) de jaarlijkse herziening toe van de door de opdrachtnemer voorgestelde prijzen, in functie van bepaalde factoren van economische of sociale aard.
De prijsherziening is verplicht voor openbare aanbestedingen van werken, behalve wanneer de waarde hiervan lager is dan 120.000 EUR BTWE of de uitvoeringsperiode lager is dan 120 werkdagen of 180 kalenderdagen. Dit geldt eveneens voor bepaalde diensten die « fraudegevoelig » zijn.
De herziening is daarentegen facultatief voor opdrachten inzake leveringen en andere diensten. (art. 38/7 KB 14/01/2013)
De opdrachtgever kan de prijsherziening, wanneer deze reglementair verplicht is, enkel uitsluiten mits inachtneming van twee vereisten:
- enerzijds is deze afwijking enkel mogelijk « in behoorlijk verantwoorde gevallen » (art. 9, §4 KB 14/01/2013), met dien verstande dat deze verantwoording vermeld zal moeten worden in het administratief dossier;
- en anderzijds, in zoverre de vermelding van een afwijking op artikel 38/7 vooraan in het bestek vermeld wordt (art. 9 §4 lid 4 KB 14/01/2013).
2.
Wanneer de herziening van toepassing is, moet zij het voorwerp uitmaken van een duidelijk, precies en ondubbelzinnig prijsherzieningsbeding in de aanbestedingsdocumenten.
De wet (art. 10 lid 2) bepaalt dat « De herziening van de prijzen moet tegemoetkomen aan de prijsevolutie van de hoofdcomponenten van de kostprijs ». Artikel 38/7 KB 14/01/2013 stelt dat de prijsherzieningsformule de volgende eigenschappen moet vertonen:
- zij steunt op objectieve en controleerbare parameters;
- zij maakt gebruik van passende wegingscoëfficiënten;
- zij weerspiegelt aldus de werkelijke kostprijsstructuur;
- zij kan een vaste, niet-herzienbare factor bevatten, die de aanbesteder bepaalt in functie van de specificiteiten van de opdracht.
3.
Wat de aanbestedingen van werken betreft, wordt maandelijks een prijslijst van de bouwmaterialen, genaamd « Mercuriale », gepubliceerd door de FOD Economie, na raadpleging van de Commissie van de prijslijst van de bouwmaterialen. Deze prijslijst van de bouwmaterialen vormt een prijsmonitoringsysteem dat, door middel van een index « I », geacht wordt de evolutie van verscheidene soorten bouwmaterialen te weerspiegelen.
De index « I » werd gelanceerd in 1955. Deze werd vastgesteld op basis van een bepaald aantal prijzen die door het Ministerie van Openbare Werken werden aangeduid als referentieprijzen voor de openbare werken. Deze index vermeldt een selectie van 26 categorieën bouwmaterialen, evenals de prijzen hiervan.
4.
Een index « S » die de lonen en sociale lasten vertegenwoordigt, maakt eveneens het voorwerp uit van officiële publicaties.
5.
De opdrachtgevers gebruiken deze indexen in het algemeen om hun prijsherzieningsbeding te formuleren.
Deze index wordt eveneens gebruikt in het kader van woningen die gebouwd worden in toepassing van de Wet.
De formules hebben in het algemeen een structuur die lijkt op de onderstaande formule:
p = P * [ 40* (s / S) + 40* ( i / I ) + 20 ]
Waarbij:
« p » overeenstemt met de herziene prijs.
« P » overeenstemt met de oorspronkelijke prijs.
« s » overeenstemt met de waarde van de index S op het ogenblik van de herziening.
« S » overeenstemt met de waarde van de index S op het ogenblik van de ondertekening van de aanbesteding.
« i » overeenstemt met de waarde van de index I op het ogenblik van de herziening.
« I » overeenstemt met de waarde van de index I op het ogenblik van de ondertekening van de aanbesteding.
Er hebben in 2019 en 2020 evenwel talrijke discussies plaatsgevonden aangezien de waarde van deze indexen « I » en « S » is gezakt en niet langer de werkelijke evolutie van de prijzen weerspiegelde. Deze situatie werd nog verergerd door de gevolgen van de COVID-epidemie.
De toepassing van de prijsherzieningsformules in de aanbestedingsdocumenten heeft dus geleid tot een negatieve prijsherziening, die niet overeenstemde met de kosten die in werkelijkheid gedragen werden door de ondernemingen. Deze laatsten hebben dus diverse klachten ingediend.
6.
Wat de index S betreft, is de problematiek het gevolg van het feit dat deze index gedaald is door de verlaging van de sociale lasten begin 2020.
Welnu, niet alle ondernemingen hebben kunnen genieten van deze lastenverlaging voor hun personeel aangezien de index S gebaseerd was op een gedeeltelijk overzicht van de arbeidsmarkt.
Bepaalde ondernemingen werden dus gestraft door de onaangepastheid van de index S aan hun situatie, en dit tot in juni 2020. Op deze datum is inderdaad een correctie van de index S gebeurd teneinde rekening te houden met de realiteit van de lonen en sociale lasten in de ondernemingen.
Er is evenwel geen enkele retroactieve correctie gebeurd.
7.
Wat de index I betreft, werd een hervorming van de Mercuriale ondernomen. Een eerste stap is gebeurd door de invoering, in januari 2021, van een nieuwe index I, getiteld Index « I 2021 ». Deze index bestaat uit 60 producten, gegroepeerd in 11 categorieën. De berekening van de « Index I 2021 » steunt op de index van de productieprijzen van november 2020 (november 2020 = 100).
Deze nieuwe index heeft als doel om een betere vertegenwoordiging van de evolutie van de constructieprijzen te garanderen, door zich te baseren op een ruimere en meer geschikte groep van materiaalprijzen. De oude index I zal gepubliceerd worden tot in december 2022. Tot dan zullen de oude index I en de nieuwe index I 2021 langs elkaar blijven bestaan.
Meer informatie vindt u op:
8.
De opdrachtgevers kunnen de nieuwe « Index I 2021 » gebruiken voor hun nieuwe aanbestedingen, en kunnen deze eventueel zelfs opnemen in het kader van hun lopende contracten.
Voor opdrachten waarvan de aanbestedingsdocumenten nog moeten worden opgesteld en voor opdrachten die het voorwerp hebben uitgemaakt van een publicatie of een verzoek om offertes in te dienen, maar waarvoor een rechtzetting van de aanbestedingsdocumenten nog mogelijk is, lijkt het gepast om over te gaan tot een aanpassing van deze index I en om te verwijzen naar de nieuwe index I.
Voor opdrachten die het voorwerp hebben uitgemaakt van een publicatie of een verzoek om offertes in te dienen maar waarvoor een rechtzetting van de aanbestedingsdocumenten niet langer mogelijk is, voor opdrachten waarvoor de offertes momenteel geanalyseerd worden, voor opdrachten die reeds werden toegekend of gesloten en die nog niet werden uitgevoerd en voor opdrachten die thans in uitvoering zijn, zal het gebruik van de nieuwe index « I » het voorwerp moeten uitmaken van een analyse geval per geval, teneinde te controleren of deze wijziging mogelijk is.
9.
Jammer genoeg heeft de invoering van deze nieuwe index I 2021 geen terugwerkende kracht en hebben heel wat ondernemingen maandenlang geleden onder de toepassing van een onaangepaste prijsherzieningsformule, die zware verliezen heeft veroorzaakt.
Deze situatie heeft geleid tot talrijke discussies en geschillen.
Indien uw onderneming verlies lijdt door de onaangepastheid van deze indexen, kunnen juridische vorderingen worden ingeleid in dit opzicht om het economisch evenwicht van de gesloten aanbestedingen te herstellen. RESOLVED staat ter beschikking om u bij te staan in dit kader.
Gauthier ERVYN – ge@resolved.law
